Charakterystyka/ morfologia

Dzięcioł zielony (Picus viridis)

Systematyka
rząd: dzięciołowe (Piciformes)
rodzina: dzięciołowate (Picidae)
gatunek: Dzięcioł zielony (Picus viridis)

Charakterystyka/ morfologia
Słabo zaznaczone różnice miedzy płciami. Samca od samicy odróżniamy po barwie "wąsów", których pióra wokół kącików dzioba u samca są czerwone ciemno obwiedzione. Te różnice są już widoczne u wylatującego z gniazda potomstwa. Wierzch głowy, potylica oraz zajady czerwone, natomiast wokół oka czarna plama. Samica ma czarne zajady i mniejszą czerwoną czapeczkę. Wierzch ciała jasnozielony, brzuch i ogon szarozielony, kuper żółty. Od tych barw upierzenia wzięła się jego nazwa gatunkowa. Na lotkach i sterówkach barwa brunatna. Okolice oczu są czarne, a tęczówki niebieskie. Dziób i nogi ciemnoszare. Osobniki młodociane mniej kontrastowe niż u ptaka dorosłego, pokryte kreskowaniem i od spodu ciemniejszymi pręgami. Przy dziobie mają mniejsze zajady niż samica. Język dzięcioła zielonego jest bardzo długi - może wysuwać się nawet 10 cm poza koniec dzioba, przy różni się on od języków innych dzięciołów, brak mu haczykowatych wyrostków jest on za to stosunkowo szeroki i lepki, dzięki czemu dzięcioł może wydobywać mrówki nawet ze szczelin chodnika. Ten ruchomy narząd zaopatrzony jest w przedniej części w zadziorki. Jego wielkość powoduje rozrost aparatu gnykowego, który swymi rogami zachodzi i zawija się wokół mózgoczaszki i przez nozdrza ciągnie się do górnej nasady szczęk. Na końcu jest spłaszczony i pozbawiony zadziorów (charakterystycznych dla dzięciołów szukających pokarmu pod korą drzew), za to pokryty warstwą lepkiej śliny, do której przyklejają się ofiary. Służy do penetrowania korytarzy mrówek, głownie czerwonych. Dziób jest dłutowaty, podobny do dziobów innych dzięciołów. Długość ciała 32 cm, rozpiętość skrzydeł 51 cm, waga 180 g. Głos godowy to głośne, podobne do śmiechu (opadający chichot), melodyjne pogwizdywanie.. Tony są równej wysokości, nieznacznie przyspieszają, ale nie słabną na końcu. Głos ten wydawany jest na lęgowisku głównie o świcie (rzadziej w pozostałych porach dnia). Samica odzywa się nieco łagodniej. W locie przeraźliwe "kykykyk". Rzadko bębni, serią krótką (ok. 1,5 sekundy), słabą i nierówną. Ptak osiadły. Często przebywa na ziemi. Lata nisko i szybko; lot falisty w którym widać jego żółty kuper. W okresie zimowym "kąpie" się w puszystym śniegu, zostawiając widoczne ślady skrzydeł.

Biotop/ preferencje pokarmowe
Zamieszkuje skraje świetlistych lasów liściastych i mieszanych, a także mniejsze zadrzewienia śródpolne, stare parki, sady i aleje, zwykle w pobliżu łąk na których żeruje, również szpalery drzew wśród pól. W górach znaleźć go można w lesie iglastym. Preferuje doliny rzeczne. Spotykany często w zadrzewieniach wiejskich, a niekiedy nawet w parkach miejskich, więc obecność człowieka mu nie przeszkadza. Unika zwartych kompleksów leśnych, gdzie nie ma odpowiednich miejsc do założenia dziupli i właściwej ilości pokarmu. Wśród dzięciołów jest to gatunek najczęściej żerujący na ziemi. Żywi się zbieranymi na ziemi owadami, głównie różnymi gatunkami mrówek i ich larwami. Zimą rozkopuje mrowiska nawet do 1 m głębokości. Wiosną i latem zbiera mrówki także z pni drzew. Rzadziej pożywia się innymi bezkręgowcami : chrząszczami, świerszczami, gąsienicami, a wyjątkowo mięsistymi owocami i nasionami. Dzięcioł zielony w zimie nie gardzi pszczołami, wydłubuje dziury w ulach i wyjada owady.

Rozwój osobniczy
Gniazdo znajduje się w dziupli wykutej przez parę dzięciołów w miękkim drzewie, zwykle liściastym : olcha, osika, wierzba i umieszczone w połowie wysokości drzewa. Otwór wlotowy ma średnicę ok. 6,5 cm lub jest owalny, o szerokości 5 cm i wysokości 7,5 cm. Dziupla jest głęboka na 40–45 cm, a jej wykuwanie zajmuje parze dzięciołów 2 do 4 tygodni. Dzięcioł zielony korzysta także ze skrzynek lęgowych. Z jednej dziupli może korzystać przez kilka lat. Wyprowadza jeden lęg w roku, w końcu kwietnia lub na początku maja. Pary są monogamiczne. Mogą łączyć się ze sobą nawet na całe życie.W zniesieniu 5 do 7 białych jaj. Niekiedy liczba jaj może dochodzić do 9, a nawet 11. Świeżo po zniesieniu są białe i bardzo błyszczące. W trakcie wysiadywania próchno powoli farbuje jaja, toteż stają się coraz bardziej brązowe. Jaja wysiadywane są przez okres około 19–20 dni przez obydwoje rodziców. Początkowo nagimi pisklętami, gniazdownikami, opiekują się oboje rodzice. Młode mają słabo rozwinięty układ termoregulacji organizmu i rodzice muszą stale je ogrzewać przez pierwsze 7 dni. Rosną jednak szybko, a po miesiącu są już lotne. Wystarczy puknąć w pień by odezwały się z dziupli. Opuszczają one gniazdo po około 21 dniach, są jeszcze potem dokarmiane przez rodziców w ciągu 4–6 tygodni. Szybko stają się jednak samodzielne.

Status gatunku
Podlega ścisłej ochronie gatunkowej , wymaga ochrony czynnej.

Przygotowała: Wanda Kula